halt
hoofdsein	seinhandel
Klapbord SS

Op de lijnen van de vroegere Maatschappij tot Exploitaatie van Staatsspoorwegen werden in het begin geen armseinen, maar klapborden als afstandssein gebruikt. De eerste lijnen van de SS werden geopend in 1863.
Het draaibord kon twee standen tonen:   'rijdoor stand' van het sein en 'stopstand'.
Dit klapbord had een groot nadeel, de veilige stand werd aangegeven door het niet zichtbaar zijn van dit bord, met andere woorden, het wordt ervaren als een negatief sein. Het locomotiefpersoneel gaat zich nu bij mist afvragen of het sein veilig stond of dat zij het onveilige sein per ongeluk hebben gemist.

Uit onderzoek is bovendien gebleken dat langwerpige voorwerpen door de mens op grote afstand beter zichtbaar zijn dan ronde voorwerpen met dezelfde oppervlakte. Zelfs bij nevelig weer vielen de seinen op grote hoogte nog beter op dan de laag geplaatste klap- en draaiborden. De normale hoogte van de klapborden was 3,5 meter, de SS maakte later wel gebruik van hoge armseinen tot een lengte tot 14,3 m. Na invoering van het Algemeen Reglement voor de Dienst op de Spoorwegen in 1875 verving de SS gaandeweg de klapborden door armseinen. Deze seinen werden daarna alleen nog maar gebruikt voor rangeerbewegingen op de grotere stations.

Blokstelsels met seinpalen en armseinen werden voor het eerst ingevoerd omstreeks 1880. Voor de bediening ervan werden in die tijd bloktoestellen van Siemens en Halske gebruikt. Later zijn hieruit de Nederlandse modellen ontwikkeld. De HSM volgde haar eigen weg. Dat betekende dat in 1920, toen de SS en de HSM moesten samenwerken om te komen tot de Nederlandsche Spoorwegen, er qua techniek twee verschillende systemen van beveiliging waren ontstaan. In dit samenwerkingsverband werd voor het seinwezen gekozen voor de techniek volgens die van de HSM. Dit systeem was eenvoudiger en beter toepasbaar dan die van de SS.

Bediening

In het begin werden de op afstand bedienbare seinen bediend met een enkele trekdraad. Daarbij werd tevens een gewicht opgeheven, dat onder de paal was aangebracht. Bij het terugleggen van dit handel werd het sein door dit gewicht weer in de onveilige stand gebracht. Maar dit systeem bracht weinig controle voor de juiste stand van het sein. Een verbetering was het sein door twee draden te bedienen. Op de seinarm werd een balans gemonteeerd met op de uiteinden twee draden, een haler en een toegever.
Dit systeem had helaas nog een paar nadelen, deze waren:

• bij het breken van de draad zal het sein niet altijd in de onveilige stand vallen
• bij zomerse temperaturen kan door uitzetting van de draad het sein niet altijd in de juiste stand komen

Dit heeft men later verholpen door de invoering van een veiligheidsbalans. Bij breken van de draad zal door de werking van het contragewicht het draadlusje van de balans afvallen, waardoor de seinarm door het eigen overgewicht op onveilig terugvalt.
Men bleef de techniek nog verder ontwikkelen en dit leidde omstreeks 1905 tot de invoering van de coulissesteller. Deze was minder gevoelig voor rek bij de trekdraden door het aanwezig zijn van een dode slag in de beweging. Bij draadbreuk kwam het sein in de onveilige stand. Ook zorgde het coulissemachaniek ervoor dat het sein in de omschreven veilige stand kwam, ondanks eventuele lengteveranderingen van de trekdradendoor temperatuurwisselingen. De slaglengte van de trekdraadbeweging bedroeg in de beginjaren 22 cm, later werd dit 50 cm.

Seinmast

In 1860 waren deze palen opgebouwd uit conische stukken plaatwerk, die aan elkaar zaten geklonken. Na enkele jaren bleek dat deze palen aan de binnenkant bij de schachtnaden snel gingen roesten. Daarom maakte de SS vanaf 1906 gebruik van masten uit Mannesmann-palen. Dit zijn ronde palen van verschillende diameters, die in elkaar passen. Aan elkaar gelast vormen zij zo een 'verjongende' paal, waarbij de roestwerking van binnenuit veel geringer is. De SS gebruikte hiervoor vrij smalle seinmasten, later bij de NS werden de palen wat steviger uitgevoerd.

Sommige SS-seinen zijn tot omstreeks 1970 nog in gebruik geweest. Maar het merendeel is gaandeweg vervangen door seinarmen van stelsel 1932 en stelsel 1937.

		Hoofdsein met zekerheidsbalans, Mannesmannpaal en lantaarngeleidestang. Het hierbij benodigde contragewicht voor het balanceren is in de haler opgenomen. De seinglazen zijn in de seinarm opgenomen.				Hoofdsein met coulissesteller, Mannesmannpaal en lantaarngeleidestang. Om ruitbreuk te verminderen zijn de seinglazen in een losstaande bril aangebracht.
hoofdsein		seinhandel		hoofdsein		seinhandel

Bij de Staatsspoorwegen stonden de seinarmen altijd LINKS van het spoor.

Seinkleuren

De kleuren van de nachtseinlichten en de betekenis ervan zijn in de loop der jaren nog wel eens veranderd.
Hierbij een overzicht: