De Staatsspoorwegen lieten aan het eind van de 19e eeuw ruim 2000 gesloten goederenwagens bouwen met allemaal dezelfde afmetingen en radstand. In ruim 10 jaar verschenen er zo'n 1500 goederenwagens zonder rem en ongeveer 700 met rem. Deze goederenwagens vertoonden de kenmerken van de bouwwijze van destijds, veel hout, weinig metaal.
De wagens waren opgebouwd met houten bufferbalken en stalen I-profiel stelbalken, maar de bovenbouw was helemaal van hout met stevige houten balken van 90 x 90 mm als staanders.
Door die vele houten balken oogde de wagen een beetje grof. Zij waren geschikt voor een belading van 10 ton.
Zoals gebruikelijk bij de SS zijn de onderstellen allemaal even lang, maar is de bovenbouw bij de uitvoering met een remhuis 25 cm korter.

Gemengde goederentrein met NS 3724, Dg serie 2100, goederenwagen met remhuis, CHB serie 1421, CHE serie 19000, diverse kolen en open wagens.	Maarn, jaren dertig	foto NS

Door de lange bouwtijd ontstonden er onderling wat verschillen tussen wagens. De ene serie had korte treeplanken, de andere lange treeplanken, de meesten hadden een valrem, en enkele wagens waren zelfs voorzien van een Westinghouse snelremsysteem en stoomleidingen. Daardoor mochten deze laatsten ook in reizigerstreinen gebruikt worden.
De roosters in de zijwanden waren bij de eerste serie wagens ijzeren platen die naar beneden geschoven kunnen worden.
Latere series kregen ventilatieroosters en al snel werden de eerste wagens ook hiervan voorzien.
De sporen op de opstelterreinen liepen vroeger niet altijd horizontaal. Alle onberemde wagens waren voorzien van een valrem (handrem). Deze diende enkel als parkeerrem op emplacementen om te voorkomen dat de wagens wegrolden. Bij de NS werd dit vanaf 1930 afgenomen.

De wagens met remhuis waren uitgerust met een schroefrem. Aan de voor-en achterkant van het remhuis bevonden zich dubbele ramen, de zijkanten waren volledig gesloten.
Slechts aan één kant was een toegangsdeur met een laddertje. In de dertiger jaren werden de remhuizen en de remsystemen allemaal afgenomen en kregen de gekortwiekte wagens een doorgaande remleiding.
Deze wagens werden gebouwd tussen 1881 en 1902, maar vanaf 1896 werd er ook al voorzichtig gebouwd aan de langere CHE goederenwagens, welke van een beduidend nieuwere constructie waren. Halverwege jaren dertig werden de meeste CHB-wagens buiten dienst gesteld.

Totaal aantal wagens: 1497 stuks.

NS CHB 441 - 444, 1036- 1406, 1421 - 2301, 3505 - 3547 en 4001 - 4066

Totaal aantal wagens met remhuis 474 stuks.

NS CHB 2590 - 2822, 2836 - 3052 en 3806 - 3824

Wijzigingen

Na 1921 werden bovenstaande SS-series vernummerd tot:
SS 11079 ~ 12994 werd NS CHB 441-444, 1036-1406, 1421-2301, 3503-3547, 4001-4066 en 4072-4078.
SS 11169 ~ 13002 met remhuis werd NS CHB 2590-2822, 2836-3052, 3246-3445 en 3806-3824.
De ontbrekende nummers zijn gebruikt voor vergelijkbare goederenwagens van ongeveer dezelfde afmetingen en bouwjaren van andere maatschappijen.
Bovendien waren er nog andere onderlinge verschillen: korte treeplanken, lange treeplanken, wagens zonder remhuis die toch over een Westinghouse reminstallatie beschikken, 60 km/h of 80 km/h, wagens verloren bij ongevallen, diverse wagens omgebouwd tot kaaswagen, enzovoort.
De serie SS11604-11683 was uitgerust met lange treeplanken. De NS bracht ze onder in de nummerserie NS CHB 4001-4030 en 4071-4078. Een deel werd in 1923 aangepast als hulpbestelgoedwagen en werd vernummerd tot EZ 2001-2030, later Eh 2001 - 2030. Groen geschilderd en met lange treeplanken werden ze gebruikt tot 1955.
De serie SS12097-12146 had ook lange treeplanken en een Westinghouserem. In 1899 werden 19 wagens ingericht voor kaasvervoer. De NS bracht ze onder in een aparte serie KCK 29241-29259. De andere wagens uit deze serie kregen het opschrift sneltreinwagen en werden regelmatig gebruikt in personentreinen.

nummer: SS CHG 11079 ~ 11294 Weergave periode : I a 1839 - 1890 Jaar : 1881

De uitvoering van de gesloten goederenwagen bij de Staatsspoorwegen in 1881. Klik op de knoppen hieronder voor andere jaren.

---

Wagens uit 1906

De bouwwijze voor deze serie wagens was al een stuk moderner dan hun voorgangers. De afmetingen waren hetzelfde, maar het onderstel was geheel uit metaal opgebouwd en de bovenbouw had voor de stevigheid metalen U-profielen. Het dak had houten spanten, het frame van het remhuis was van hardhout, maar de remmer kon wel naar links, rechts, voren en achteren kijken.
Voor de stijfheid van de bak gebruikte men nog wel schuin geplaatste schoren.

SS nummer		aantal	bouwjaar	fabrikant	radstand	lengte	NS nummer	remsysteem
13003	13102	100	1906	Gastell, Mainz	4000	8720	3246-3345	Remhuis met schroefrem
13103	13202	100	1906	Werkspoor, Amsterdam	4000	8720	3346-3445	Remhuis met schroefrem

Wagens met remhuis: 200 stuks.

NS CHB 3246 - 3445

 Vanaf 1925 bij revisies geperste asbalansen en verzwaard trekwerk
- Lager plaatsen van de sluitseinijzers en verwijderen bovenste voettreden van de kopwand vanaf 1926.
- Luchtleidng aanbrengen vanaf 1930.
- Verwijderen remhuis en schroefrem vanaf 1938.
- Laatste wagens afgevoerd in de jaren vijftig.

---

Overige wagens

Niet alleen de Staatsspoorwegen beschikten over CHB-goederenwagens, ook de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM), de Nederlandsche Centraal Spoorweg Maatschappij (NCS) en de Noord-Brabantsch-Duitsche Spoorweg-Maatschappij (NBDS) hadden vergelijkbare goederenwagens in dienst.
De SS had bovendien bij liquidatie van de Nederlandsche Rhijnspoorweg-Maatschappij (NRS) 68 goederenwagens overgenomen, die nagenoeg identiek waren aan die van bovenstaande series. Maar ook de NBDS betrok haar goederenwagens van dezelfde fabrikanten en met dezelfde afmetingen als die van de SS. Alleen de wagens van de NCS en de HSM volgden afwijkende uitvoeringen.
Van de bijna 2500 goederenwagens met kenmerk CHB waren er bij de SS zo'n 2300 stuks in gebruik, de andere maatschappijen gezamenlijk beschikten over ongeveer honderd van dit soort goederenwagens!!!

---

Bewaard

Voor zover bekend zijn er slechts twee wagens van deze omvangrijke serie gesloten goederenwagens bewaard.

SGB

De Staatsspoorwegen (SS) hadden vele spoorlijnen in Zuid Nederland in exploitatie. De Nederlandsche Zuidooster Spoorwegmaatschappij (NZOS) bezat een spoorlijn tussen Tilburg en Nijmegen, maar de NZOS kon het niet bolwerken. In 1893 werd zij door de Staatsspoorwegen overgenomen. De SGB heeft de wagenbak van de gesloten wagen NZOS 1029. Deze wagen werd in 1881 gebouwd door de firma Gastell in Mainz. De wagen kende een laadvermogen van 12 ton en was onberemd. Doordat de wagen voorzien was van doorgaande treeplanken, mocht zij ook in reizigerstreinen worden gebruikt. Bij de Staatsspoorwegen kreeg de wagen het nummer CHK 17091. In 1923 kreeg de wagen nummer NS CHK 5077, in 1926 werd dit NS CHB 5077. In 1931 werd de wagen afgekeurd en daarna als opslagruimte gebruikt, nog veel later deed het dienst als opbergschuurtje. Nu wordt de wagen bij de SGB gebruikt als verblijfswagen van Weg & Werken.

MBS

In 1892 lieten de Staatsspoorwegen vele goederenwagens bouwen. Een ervan is de SS 11940. Al deze goederenwagens waren voorzien van een valrem. Dit was een houten handel aan een zijde van de wagen die door een rangeerder vast gezet kon worden. Bij het samengaan van de SS en de HSM in 1920 kreeg de wagen het nummer CHB 1524. Eind jaren dertig is de wagen buiten dienst gesteld en werd van wielen en asbalansen ontdaan en toen verkocht aan Jutespinnerij Schwartz in Oldenzaal. Daar werd ze gebruikt als opslag voor jute. Toen de fabriek in 1994 werd gesloopt ging de wagen naar Eibergen en werd aan de MBS in Haaksbergen geschonken. De wagen is nog niet rijvaardig.

---

Modeluitvoering

Er is maar één bedrijf die deze goederenwagens in schaal 1 : 87 heeft geproduceerd, namelijk :
Maykel Kastelijn van MK Modelbouwstudio's.
Enkele jaren geleden kwam hij uit met kit K-17 NS/SS van de 10 tons gesloten wagen type CHB.
De wanden van de kit waren in kunststof gegoten, de open balansen en kortkoppeling waren in geëtst messing.
Naar keuze waren er ook opschriften leverbaar voor de NBDS-uitvoering.
Ook de variant als hulpbestelgoedwagen kwam uit zijn modelbouwstudio.

---

Foto's

SS 12169 bij aflevering door Werkspoor. Bij de NS nummer kreeg het als nummer CHB 1678.	Werkspoor 1899-1900	foto Geheugen van Nederland

Opleveringsfoto van de SS 12145 met doorlopende treeplank, stoomleiding en Westinghouse snelremsysteem. Deze wagen mocht ook in personentreinen gebruikt worden. Later verscheen nog op de deuren de tekst: " SNELTREINWAGEN".	Werkspoor 1898-1899	foto Geheugen van Nederland

Hagelnieuwe CHB's die bij de bouw van een remhuis met schroefrem voorzien waren. Er kon maar vanaf een kant ingestapt worden. De gehele serie bestond uit bijna 500 exemplaren, welke 10 jaar lang doorgebouwd werden.	Werkspoor 1899-1902	foto Geheugen van Nederland

De nieuwe goederenwagen SS 13186 wordt bij Werkspoor in 1906 afgeleverd. Deze is van een nieuwere constructie dan bovenstaande wagens en bestond uit 200 stuks.	Werkspoor 1906	foto Geheugen van Nederland