Een bagagewagen is een rijtuig voor het vervoer van bagage. Omdat een bagagewagen normaal niet voor personenvervoer gebruikt wordt, luidt de benaming dan ook bagagewagen en niet bagagerijtuig.
Bagagewagens zijn voorzien van grote laaddeuren (bijvoorbeeld schuifdeuren of rolluiken) en kunnen een of meerdere bagageruimten hebben. Ook is er een aparte ruimte voor de conducteur voor het afhandelen van de administratie. Soms zijn de bagagewagens voorzien van een zijdelingse loopgang, zodat de reizigers binnenin door kunnen lopen als de wagen ergens halverwege de trein is geplaatst.

Bagagewagens werden voornamelijk gebruikt in passagierstreinen. Tot het midden van de twintigste eeuw werden bagagewagens voor de veiligheid meestal direct achter de locomotief geplaatst. Dit was bedoeld om bij een eventueel ongeval de passagiers in de houten rijtuigen iets beter te beschermen. De stalen personenrijtuigen vanaf de dertiger jaren zijn bij ongelukken zo stijf dat bagagewagens niet meer achter de locomotief, maar overal in de trein geplaatst mogen zijn. De stalen D's waren de eerste stalen gelaste vierassige bagagewagens die bij de spoorwegen in dienst gesteld waren.

Vierdeurs bagagewagens DIV

Vanaf 1932 werden bij de NS de verouderde houten bagagewagens vervangen door gelaste stalen exemplaren. Er werden twee typen ontworpen, namelijk de kleine vierdeurs stalen bagagewagen die bedoeld was voor de binnenlandse dienst en een grote zesdeurs stalen bagagewagen voor de internationale dienst. Omdat bagagewagens het kenmerk D droegen, is er sprake van een kleine stalen D (vierdeurs) en een grote stalen D (zesdeurs).
Kenmerkend voor deze stalen bagagewagens was de kleine uitbouw in de beide zijwanden. Via raampjes in deze uitbouw kon de meerijdende hoofdconducteur langs de trein kijken. Wat opviel aan de nieuwe stalen bagagewagens was het ontbreken van de tot nu toe gebruikelijke dakkoepel.
De veertig vierdeurs bagagewagens waren vooral bedoeld voor de binnenlandse dienst en voor het grenslandverkeer naar Duitsland en België.

kleine stalen bagagewagen DIV	NS D6061-6100
Gewicht: 36 ton	Draagvermogen: 10 ton

Rijtuigindeling

Aan een van de uiteinden was een balkon aangebracht, gevolgd door de conducteursafdeling. Deze afdeling was voorzien van een middendoorloop met aan beide zijden een tweepersoonsbank met omklapbare rugleuning. Op deze bank kon de conducteur door een klein raam in de rijrichting langs de trein kijken. Onder de ene zitbank bevindt zich een kist voor kostbare artikelen en onder de andere een kast voor de inventaris. Ook is hier een kleine elektrische kookplaat voor het verwarmen van meegebracht eten aanwezig. De kookplaat werkte alleen als de trein reed en de dynamo aan het draaistel voldoende energie hiervoor kon leveren.
Achter de conducteursafdeling was rechts de wc aangebracht. De rest van de wagen was ingericht voor bagagevervoer. De grote ruimte werd door een schot in twee delen verdeeld. De beide bagageafdelingen hadden aan beide zijden dubbele schuifdeuren die met elkaar waren gekoppeld. Tegen de wanden waren schappen aangebracht voor het plaatsen van kleine bagagestukken. Ook een loden bak was aanwezig voor het vervoeren van manden met vis.

Techniek

Het stalen frame en de bekleding waren elektrisch gelast. Over de gehele lengte was het onderstel voorzien van een gegolfde stalen vloer om het rijtuig voldoende stijfheid te geven. De bovenbouw vormde een geheel met het onderstel zodat een zelfdragende constructie verkregen was. De grote bagageruimte is door een schot in tweeën verdeeld. Aan een zijde van het balkon is ook de schroefrem met handwiel aangebracht. Zij hadden elektrische verlichting met 24 V gloeilampen, aangesloten op de accu.
Omdat de vierdeurs bagagewagens niet bedoeld waren voor internationaal verkeer voerden zij geen RIC-teken. De zijwanden lopen aan de bovenzijde iets naar binnen, zodat vanuit de uitbouw de conducteur vanuit zijn ruimte toch een goed uitzicht op de baan en seinen had. De wagens waren voorzien van een lagedruk stoomverwarming.

Tijdens de bouw werden er gelaste zwanehalsdraaistellen gemaakt van hetzelfde type welke ook onder de ovaalramers zaten. Echter, deze draaistellen werden toen niet geplaatst onder de bagagewagens, maar kwamen onder de houten sneltreinrijtuigen serie AB 7501. De bagagewagens kregen de oude Pruissische draaistellen van deze houten personenrijtuigen, welke gebouwd waren tussen 1908 en 1920!

Verbouwingen.

De rijtuigen met de hoogste zes nummers (D6095- 6100) zijn in 1937 verbouwd ten behoeve van de internationale dienst naar Zwitserland. Ze zijn daarbij vernummerd in D 7601 - D 7606. Zij kregen aan elke kant kopdeuren, vaste overgangshekjes, overloopplaten, vouwbalgen model 1931 met ophanging aan de binnenzijde van de balgen, meerdere soorten sluitseinijzers om de in het buitenland geldende seinbeelden te kunnen voeren, aangepaste stoomverwarmings-koppelingen en elektrische verwarming, welke geschikt was voor meerdere spanningen, te weten 1500V / 3000 V gelijkspanning en 1000V/ 1500 wisselspanning.
Ook verscheen het RIC-raster op deze wagens.

In mei 1940 sneuvelde D 6071 bij het bombardement op Rotterdam.
Na de oorlog werden zeven D's vermist en drie anderen waren zo beschadigd dat ze tussen 1947 en 1949 werden gesloopt. De vermiste wagens zijn in 1951 officieel uit het materieelpark afgevoerd.
In 1949 kregen kregen de D's 7602-7604 twee gelijke en gehele afsluitbare ruimtes voor de verzending onder douane-versluiting.
In hetzelfde jaar werden D 6073, 6075, 6076, 6077 voorzien van visbakken en D 6084, 6085, 6087, 6088, 6089, 6090 en 6091 van aangepaste lantaarnijzers en van veerogen op de stelbalken om de bagagewagens te kunnen vastzetten op de veerboten over de Oostzee en de Sont om naar Denemarken en Zweden te kunnen rijden. Vanwege de stugge draaistellen kregen zij geen RIC teken voor Denemarken, en elke keer diende de NS apart toestemming te vragen voor vervoer door Denemarken.
In 1952 werden de overige stalen D's vernummerd om tot een aaneengesloten nummerserie te komen. In hetzelfde jaar werd de gehele serie ondergebracht in een andere nummerreeks, te weten D 6701 - 6723, waarbij de wagens met veerogen en de wagens met visbakken qua nummering bij elkaar bleven.
Vanwege de komst van de Plan E rijtuigen in 1954 volgde er weer een nummeraanpassing, nu werden zij D 6301-6323.
In 1958 kregen de D 7601 - 7605 nieuwe draaistellen met rollagerpotten. Ook was inmiddels hun verwarmingsinstallatie geschikt gemaakt voor meerdere Europese systemen.
Tenslotte kregen alle bagagewagens in 1969 nog een UIC code. Ook kwamen de opschriften die eerst op de stelbalk waren aangebracht aan de onderzijde in het midden van de wagenbak.
Enkele bagagewagens zijn in 1981 nog voorzien geweest van doorgaande luchtleidingen op het dak om mee te kunnen rijden in de treinen van Den Haag naar Keulen in combinatie met de toen gloednieuwe ICR rijtuigen.
Maar op 27 september 1981 gingen de laatste stalen D's buiten dienst, er waren toen voldoende ICR-BKD's ingestroomd voor het bagagevervoer.

Uitbreiding internationaal verkeer

In 1956 werd de serie D7601 - 7605 aangepast. De visbakken werden verwijderd en ook zij kregen veerogen op de stelbalken voor het vastzetten op de veerboten in Denemarken. Tevens werd de sluitseinverlichting elektrisch uitgevoerd.

Nadat in 1937 al zes stalen D's waren verbouwd voor het verkeer naar Zwitserland werden in 1957 en 1958 nog eens zeven wagens aangepast voor het grensoverschrijdende verkeer.
De D 6317 - 6323 werden daartoe vernummerd tot D 7611-7617, dus juist die wagens die al veerogen hadden.

In 1957 werden de D's van de serie 7601 - 7605 aan elkaar gelijk gemaakt, dus allemaal voorzien van een doorgaande zijgang en afsluitbare douaneruimtes. De twee bagageafdelingen werden door deuren van de doorgaande gang gescheiden. Nu konden zij op elke plaats in de trein worden opgenomen zonder de passagiersloop te hinderen en mochten dus ook midden in een trein geplaatst worden. Met deze verbouwing kregen de wagens een uitgebreider RIC-teken, nieuwe draaistellen systeem O (als van plan E) en elektrische sluitseinen. De 7611- 7617 kregen de nieuwe vouwbalgophanging model 1954, hetzelfde type dat ook bij de plan E rijtuigen was toegepast. (De 7601 - 7605 behielden hun oude vouwbalgophanging). De wagens werden nu Berlijns blauw met zandgele biezen.
In 1959-1960 werden nog eens drie stalen D's verbouwd en vernummerd tot 7618-7620 en kregen dezelfde inrichting als de D 7611.

Kuikenwagens

Voor het kuikenvervoer in de D108, Holland- Italië Expres werden in het voorjaar van 1958 de 6310 en 6311 verbouwd en genummerd in 7631 en 7632.
In de wagens waren speciale schappen aan gebracht om ongeveer 2600 dozen met eendagskuikens te kunnen plaatsen. Per rijtuig werden op die manier ongeveer 130.000 kuikens vervoerd. De beide stalen D's waren te herkennen aan hun luchtroosters aan de onderkant van de deuren en extra ventilatoren op het dak.
Na twee jaar nog rondgereden te hebben op de oude Pruissiche draaistellen kregen zij in 1960 ook de nieuwe draaistellen à la plan E. Ook deze wagens waren ondertussen Berlijnsblauw geworden met gele biezen en een RIC aanduiding. Als bijzonderhied droegen zij ook speciale koersborden, iets wat niet gebruikelijk was bij bagagewagens.
Na een paar jaar werd het kuikenvervoer wat minder en vanaf 1961 werd de D 7632 af en toe gebruikt om scooters en brommers naar Duitsland te vervoeren. In 1966 ging de D 7631 buiten dienst, gevolgd door de D 7632 in 1969.

D als hersporingswagen.

De overgebleven elf bagagewagens werden in de periode 1960- 1962 bij de firma Janssen verbouwd tot hersporingswagens en vielen daarbij in de nummerreeks 157 101 tot en met 157 110.
De vouwbalgen werden verwijderd, het balkon bleef ongewijzigd, alleen de klapdeur naar de conducteursruimte werd als schuifdeur uitgevoerd. Om meer verblijfsruimte te krijgen werd de omklapbare bank vervangen door een tafel en op de plaats waar eerst de tafels stonden kwamen vaste banken. Onder deze banken kwamen zware accu's, welke via de depotvoeding opgeladen konden worden. Op de vroegere plaats van de wc kwam nu een aanrecht met dubbele wasbak. Aan de andere kant werd een kooktoestel en een koelkast geplaatst. De tussenwand tussen keuken en verblijfsafdeling werd verlaagd, zodat een soort open ruimte ontstond. Na de keuken volgde een smal gangpad met aan de ene kant de wc en aan de andere een kast voor de werkkleding. De rest bestond uit de grote afdeling met diverse stellingen voor alle hulponderdelen. Bij de achterste schuifdeuren was een geleiderails op hoofdhoogte aangebracht voor de takelinstallatie, waarmee zware onderdelen makkelijk verplaatst konden worden. Helemaal achterin het rijtuig stond het andere gereedschap en tegen de wand was een elektrische schakelkast voor de binnen- en buitenverlichting.

Aan de buitenzijde waren ook aanpassingen gedaan. Elke schuifdeur had een raam gekregen. Tussen de draaistellen onder de vloer was een grote opbergruimte aangebracht voor kleine lorries, stophout, vijzels en dergelijke. Het remwerk en de dynamo moesten daardoor opschuiven.
De D's kregen daartoe andere draaistellen met geïntegreerd remwerk, afkomstig van mat '36. Hiervoor werden zowel motorloze motordraaistellen als loopdraaistellen gebruikt. Boven de draaistellen hingen geel geschilderde spoorstaven voor de lorries, maar door hun grote gewicht werden deze staven sporadisch gebruikt. Aan de buitenzijde van het balkon kwam een stangconstructie die, in uitgeklapte toestand en voorzien van een takel als hijsinstallatie gebruikt kon worden.

Bij de 157 106 werd op dak een bordesje aangebracht om gemakkelijk de schuitjes van stroomafnemers van locs en treinstellen te verwisselen. Dit bordes was van binnenuit via een luik in het dak te bereiken.
Twee hersporingswagens begeleidden de ongevallenkraan van Utrecht (D 157100, UIC-nummer 975 1 500) en van Eindhoven (157 105, UIC 975 1 505). Zij deden dit samen met twee blokkendoosrijtuigen zodat elke ongevallenkraan twee begeleidingswagens had.

De 95-40 003 werd in 1981 na zijn buitendienststelling ingericht als ATB magazijn, maar werd later gebruikt als hersporingswagen. De hersporingswagens werden alleen ingezet bij onregelmatigheden zoals ontsporingen. De ongevallenkraan was bedoeld voor het grotere werk en kwam alleen in beeld bij grote ongelukken, maar ook wel bij het verwisselen van een defect draaistel van een loc of treinstel.
In de hoofdwerkplaats Amersfoort werd in 1990 begonnen met het reviseren van de hersporings-D's. De NS onderzocht tevens of hersporingswagens konden worden vervangen door mobiele wagens. Dit had tot gevolg dat drie D's werden afgevoerd. Deze D's konden meteen onderdelen afstaan voor de te reviseren andere stalen D's.
Eind 1991 werd in Zwolle D 975 1 511 in nieuwe kleuren (geel, blauw , grijs) afgeleverd.

Nummering vierdeurs stalen D

Draaistelverwisselingen, uitvoering jaren '60

Buitendienst en verkoop.

Sommige rijtuigen kwamen door oorlogshandelingen zelfs uiteindelijk in de voormalige DDR en in Polen terecht. Een paar jaar geleden is er nog een Stalen D in Polen gesloopt.

Voor brandweeroefeningen van de BZB werd de 95-016 terreinwagen en kreeg als nummer 30 84 984 0 812.

De 95-003 kwam in Amersfoort als ATB magazijnwagen en kreeg nummer 80 84 984 0 504. De vouwbalgen werden daarbij weggehaald. Daarna kwam deze wagen in de Watergraafsmeer terecht als opslag en voerde daarbij twee nummers, namelijk D 6097 en 80 84 984 0 504.

Diverse D's werden verkocht, de 95-007 ging naar de SGB in Goes, de 95-011 naar de VSM in Lieren, de 95-014 naar de NBDSM in Uden (Veghel) en de 95-015 naar de SSN in Rotterdam.

Nog twee D's bleven rijden als remwagen voor sloopkonvooien met Roosendaal als depot. Dit waren de 95-001 en de 95-008. Remwagens zijn nodig om te slopen materieel met 60 km/h te kunnen vervoeren in plaats van de toegestane 30 km/h. Na dit werk vier jaar te hebben gedaan brachten ze voor een defensie-oefening een mat '46 treinstel naar Harderwijk. Gedurende deze oefening kregen de beide D's ook wat narigheid mee. Na afloop ging het konvooi zwaar gehavend en nu beremd door twee plan N rijtuigen snel door naar Mijdrecht.
Na het afvoeren van de beide ongevallenkranen werden ook de bijbehorende D's afgevoerd, samen met nog een D. In Amersfoort werden van deze drie D's nog goede onderdelen afgehaald voor de door Stibans op te knappen zesdeurs stalen D 7521.
De D 6097 heeft zelfs nog op de nominatie gestaan voor opname in de museumcollectie van het Nederlands Spoorwegmuseum, maar nadat de "grote" stalen D 7521 in januari 1996 naar het museum kwam, verviel dit plan en bleef deze wagen bij de STIBANS. Later is de 6097 bij de SGB gekomen en zij hebben van deze bagagewagen weer wat moois gemaakt!

Nadat in 1977 twee grote D's waren afgevoerd waren er nog in totaal tien bagagewagens in omloop, namelijk zeven kleine en drie grote.
De kleine D's stonden genoteerd voor de Keulse diensten in de treinen 1152, 2503/4/8/13/18/21/23/25.
De rijtuignummers van deze bagagewagens waren:  51 84 95-40 001, 003, 006, 007, 008, 011 en 017
De grote D's waren bestemd voor de treinen D230/231. Hiervan waren de rijtuignummers:   51 84 95-40 021, 023 en 025. Een jaar later werden ook de overblijvende drie uit de dienst gehaald.
In 1980 verdween kleine D 51 84 95-40 017.
1981 ging in met de allerlaatste inzet van slechts zes bagagewagens, namelijk 51 84 95-40 001, 003, 006, 007, 008 en 011.

grote stalen bagagewagen DV NS D7601-7606 Gewicht: 43 ton Draagvermogen: 15 ton

nummers bouwjaar fabrikant 7521 - 7525 1932 Beijnes

Zesdeurs  bagagewagens  DV

De firma Beijnes uit Beverwijk kreeg in 1932 de opdracht voor het bouwen van zes bagagewagens voor de internationale dienst. Deze bagagewagens werden genummerd D 7521-7525. Deze grote uitvoering met zes schuifdeuren is te beschouwen als een verlengde variant van bovengenoemd type. Hij is niet alleen langer, maar het dak is ook hoger dan de vierdeurs stalen D.

Rijtuigindeling

Aan een van de uiteinden was een balkon aangebracht, gevolgd door de conducteursafdeling. Achter de conducteursafdeling was rechts de wc aangebracht.

De rest van de wagen was ingericht voor het bagagevervoer onder douaneversluiting. Er waren drie afzonderlijke bagageafdelingen, gescheiden door schotten. Aan het andere uiteinde was ook een instapbalkon.
Langs de bagageafdelingen tussen de conducteursafdeling en het eindbalkon is een zijgang met afsluitbare schuifdeuren naar de bagageafdelingen. De conducteursafdeling heeft twee banken met omklapbare rugleuning zodat de conducteur altijd langs de trein kan kijken. Verder zijn een viertal postvakken en een seinmiddelenkast aanwezig. De verlichting was uitgevoerd met gloeilampen 24 Volt. Voor de verwarming heeft men keuze uit elektrische en stoom verwarming.
Het rijtuig bezat twee zwanehalsdraaistellen type Z. Het draaistel onder de conducteursafdeling bezit een dynamo die door een riem wordt aangedreven via een as van het draaistel. Onder het rijtuig hangt een schakelkast en een accukast. Het remwerk is van het fabrikaat Knorr.
Aan de kopeinden zijn vouwbalgen aangebracht van het Hongaarse type uit 1928.

Kleuruitvoering DV

De rijtuigen werden in dienst gesteld in de olijfgroene rijtuigkleur waarbij de randen en hoeken met zwarte biezen waren afgezet.
In de jaren vijftig, toen de nieuwe turkooizen elocs in dienst kwamen werden bij ook deze rijtuigen met ingang van de zomerdienst van 1951 in het turkoois geschilderd en voorzien met een bies over de gehele lengte.
Toen het Berlijnsblauw de standaardkleur van de getrokken rijtuigen werd, werden aan het eind van de jaren vijftig ook deze rijtuigen Berlijnsblauw met gele biezen. En tot aan de buitendieststelling hebben ze in deze kleur rondgereden.

Weergave periode II b 1933 - 1939			internationale dienst D 7521 - 7525
		De uitvoering van de stalen DV bagagewagens ten tijde van aflevering in 1932. Klik op een van de pijltjesknoppen voor de rijtuigveranderingen.

Er zijn in de loop der tijden maar kleine wijziging aangebracht.
In 1947 kregen ook de D^Ven aan iedere zijde vier aangelaste ogen met vijzelplaten op de stelbalken voor de veerponten om gebruik in de Scandinavië-express.
In 1957 werden bij revisies de hooggeplaatste sluitseinijzers verwijderd, elektrische sluitseinverlichting werd ingebouwd en de elektrische verwarming aangepast.
En in 1959 werd een verbetering uitgevoerd door de glijlagers in de draaistellen te vervangen door rollagers.
Zonder ingrijpende aanpassingen werden de grote stalen D's eind jaren zeventig aan de kant gezet en na enige tijd gesloopt.

Nummering zesdeurs stalen D

Museum DV

De voormalige D 7521 ging naar de lijnwerkplaats Leidschendam om daar als magazijnwagen dienst te gaan doen en zou in 1985 zou naar de sloop gaan.
STIBANS was destijds in Roosendaal druk in de weer met het opknappen van een "Blauwe Engel" en een mat '46 treinstel en men zocht naar extra opslagruimte. Zodoende kwam de 7521 in Roosendaal terecht. Samen met een andere D^IV deden zij dienst als opslag/materieelwagen en werden vernummerd als terreinwagen. In eerste instantie zocht het Spoorwegmuseum naar een kleinere bagagewagen, maar STIBANS wist de directie te overtuigen dat de D^V nog erg origineel was en dat daardoor minder werk nodig was om dit rijtuig te restaureren. De D^IV'en waren in de loop der tijd herhaaldelijk verbouwd en meerdere keren andere draaistellen gekregen. Toen het niet meer in Roosendaal kon verhuiste STIBANS naar de Amsterdamse Watergraafsmeer, samen met de D^V.
In mei 1993 ging het rijtuig naar Amersfoort. Na opknappen is het rijtuig in groene kleur met zwarte biezen in het Spoorwegmuseum afgeleverd. Ook de draaistellen en de onderkant is weer zwart, het dak heeft weer een zilvergrijze kleur.

Inzetbaarheid stalen bagagewagens

De kleine stalen D's werden in dienst gesteld tussen 23 maart en 28 mei 1932. Hun inzet was bedoeld voor de hoogwaardige binnenlandse sneltreinen tussen Amsterdam en Groningen / Enschede / Maastricht. Op alle andere lijnen bleef men de houten bagagewagens gebruiken. Maar langzamerhand hebben de stalen D's alle stations in Nederland aangedaan.

De grote D's waren bedoeld voor het internationale vervoer naar Parijs en de Scandinavische landen (Kopenhagen, Stockholm). Maar ook in de diensten naar Maastricht/Luik waren ze soms te zien.
Vanwege een tekort aan internationale bagagewagens zijn er steeds meer kleine stalen D's aangepast voor internationaal gebruik. Voor vele Europese landen werden ze gebruikt in treinen naar: België, Frankrijk, Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk, Hongarije, Tsjecho-Slowakije, Joegoslavië, Polen, Italië, Luxemburg, Denemarken, Zweden, Bulgarijë, Griekenland en Roemenië.

In 1949 werd bij de D7602, 03, 04 de bagageruimte gewijzigd tot twee even grote geheel af te sluiten ruimtes voor douane onderzoek. Deze drie kleine D's werden met ingang van de winterdienst 1949 voornamelijk ingezet tussen Amsterdam en Parijs.

Treinsamenstellingen stalen bagagewagens

De stalen D's waren bedoeld voor binnenlands- en grensverkeer. Pas later was er behoefte aan internationale wagens, speciaal voor het verkeer naar en van Italië.

Diverse treinsamenstellingen met de stalen bagagewagens vindt u hier.

Modeluitvoering:

Philotrain kwam in 1984 uit met de D^IV, catalogusnummer 18 voor een prijs van ƒ 430,00. Een messing bouwpakket kostte destijds ƒ 195,00. Van de stalen D werden diverse uitvoeringen geproduceerd, zoals groen met Pruissische draaistellen, blauw (met Pruissische en met O-draaistellen), met en zonder vouwblag, maar ook leverbaar als ongevallenwagen.
De stalen zesdeurs bagagewagen D^V, catalogusnummer 39 werd in 1993 geproduceerd voor een prijs van ƒ 695,00. Dit rijtuig was leverbaar in het groen, in het turkoois en in het blauw.

Kleinspoor levert al een aantal jaren bouwpakketten van de vierdeurs stalen D.
Ook een bouwpakket voor een hersporingswagen zit in hun collectie.

LS Models kondigt modellen aan van de vierdeurs stalen D.

Artitec heeft in december 2011 meerdere varianten van de vierdeurs stalen D geleverd, namelijk in het olijfgroen, normaalgroen en in het blauw, zowel met Pruissische draaistellen als met O-draaistellen. Hierdoor zijn de rijtuigen inzetbaar in periode 2, 3 en 4.
Door de vele los aangezette onderdelen zijn de modellen wel fragiel, maar bijzonder mooi om te zien. De prijzen in 2011 bedragen € 58,80 per rijtuig.

Foto's

De voorganger van de stalen bagagewagens. Hier de crêmegeel geschilderde voormalig genummerde HIJSM D 1920, NS nummer D 6019 en tot dienstwagen gedegradeerde 3084 971 1-504. Deze wagen is door STIBANS in 1982 van de sloop gered en nu opgenomen in de collectie van het Nederlands Spoorweg Museum.
Amsterdam Watergraafsmeer, 12 april 1979	foto Gerard van de Weerd

---

Fabrieksfoto van de nieuwe NS D 6065 op het terrein van Allan. Wat opvalt is het wit/zilverkleurige dak.
Rotterdam, april 1932	foto Werkspoor

---

Het nieuwe bagagerijtuig D 6094 bij Werkspoor te Zuilen.
Zuilen, april 1933	foto Werkspoor

---

Fabrieksfoto van het bagagerijtuig D 6094 van Werkspoor. Het lijkt wel of er een zwarte bies loopt bij de schuine knik en ook bij de hoeken van de conducteursuitbouw.
Zuilen, april 1933	foto Werkspoor

---

Gezicht op het emplacement aan de zuidzijde van het N.S.-station Utrecht. We zien hier onder andere een bagagewagen DIV (serie 6061) en een houten bagagewagen DIII (serie 4011)
Utrecht, 30 juni 1951

---

Een van de zeven voor de spoorwegpont naar Denemarken aangepaste stalen DIV'en in vol bedrijf op het station van Hamburg. De bagagewagen maakt onderdeel uit van de Holland Skandinavië Express F191/192, welke jarenlang reed tussen Hoek van Holland en Kopenhagen.
Hamburg Hauptbahnhof, 10 mei 1976	foto Steen Ravnsb?k

---

De vroegere D 6085, hier getooid met nummer 51 84 95-40 008-8 is tot 1985 gebruikt als remwagen in sloopconvooien.
Haarlem	foto Gerard van de Weerd

---

D voormalige D6072, genummerd 30 84 975 1 588-7 staat als ongevallenwagen gereed om uit te rukken voor een volgende klus. Deze voormalige bagagewagen bestaat nog steeds en maakt nu onderdeel uit van de collectie bij Stichting WIJS. Een ander fraai attribuut is de rangeerstoplantaren als glas-in-lood creatie met twee zwarte pijlen. Niet verder rangeren dus!
Zwolle	foto Gerard van de Weerd

---

De ongevallenwagen in actie bij het wegvoeren van een gestrande plan U driewagendieseltreinstel.
	foto Gerard van de Weerd

---

Ooit begonnen als houten personenrijtuig ABdb7 SS 112, NS ABdb 7512, toen gedegradeerd tot Cd7 en nog jarenlang ingezet bij internationale treinen naar Duitsland. En tenslotte nog een eervolle inzet als instructierijtuig 30 84 974 1 933 0.
Tilburg,

---

Nijmegen, 5 november 1977	foto Gerard van de Weerd

---

Groningen, 8 augustus 1981	foto Gerard van de Weerd

---

Fabrieksfoto van Beijnes van de zesdeurs bagagewagen serie D 7521. Getuige het RIC-raster is het welkom in vele Europese landen. Beverwijk, juni 1932	foto Beijnes

---

De pas geschilderde D 7521. De witte belettering dient nog aangebracht te worden.
Utrecht Maliebaan, 5 juni 2005	foto Gerard van de Weerd