WISSELSEINEN

(Klik op de wisselstoel!)

Een handbediende wisselomzetstoel. Het contragewicht is geheel wit, het wissel heeft geen vaste stand. Utrecht, 1987.

Wissels bieden de mogelijkheid om een trein van spoor te laten veranderen.
Alle wissels zijn daarom voorzien van een inrichting om de wisseltongen om te leggen. Bij handbediening is een wisselomzetstoel nodig, bij centrale bediening geschiedt dit met handels vanuit een seinhuis of door middel van elektrische aandrijving. De ter plekke aanwezige handbediende omzetstoelen zijn voorzien van een betonnen contragewicht, waar vaak het wisselnumer opgeschilderd is, in het voorbeeld hier nummer 112. Meestal is het contragewicht zwart/wit geschilderd. Als het zwarte deel zich aan de onderzijde bevindt, dan ligt het wissel in een normale (voor treinbewegingen veilige) positie.


Met de fusie van de HSM en de SS tot de NV Nederlandsche Spoorwegen werd een uniform seinreglement geïntroduceerd, waarbij de meeste seinen volgens HSM-principe ingevoerd werden. De wisselseinen werden volkomen anders, namelijk een witte V op een zwart vlak. In de lantaren bevond zich de lamp, welke door de draaiende en stotende beweging van de wisseltongomlegging vaak haperingen vertoonde.
Een wissellantaren wordt gebruikt om de stand van een wissel aan te geven. Wissellantarens werden bij de NS spaarzaam gebruikt, alleen bij diè wissels, waarvoor het voor de dienstuitvoering nodig was, werden deze lantarens aangebracht. Dat betekent in de praktijk bij de uiterste wissels van een station, als de wisselstand niet met vertakkingsseinen was aangegeven en verder bij belangrijkste wissels van wisselstraten op stations en rangeerterreinen. Daartoe is de lantaren aan de wisseltongen gekoppeld en geeft op deze wijze de stand van het wissel, recht of afbuigend, naar links of naar rechts aan. Dus in tegenstelling tot buitenlandse maatschappijen, alleen de belangrijkste werden van zo'n standaanwijzer voorzien. Bij kleinere stations werden zij vaak bij de uiterste wissels opgesteld, zodat zij voor de machinist al op enige afstand zichtbaar waren.
De wissellantaren bestaat uit een witte < of > op een zwart veld.
(In de twintiger jaren bestond ook nog de uitvoering met een naar omhoog ^ wijzende pijl). De spits van de pijl wijst de richting aan waarheen het spoor leidt, met andere woorden, de wisselseinlantaren geeft de stand van de tongen aan.
Het is een tweezijdig sein, dat 's nachts verlicht wordt.

	Linksleidend wissel voor rijrichting tegen de punt)
	Rechtsleidend wissel (voor rijrichting tegen de punt)
			uitvoering voor 1940	uitvoering na 1940

Aan de voorzijde van het wisselsein was de grote V-vormige uitsparing, aan de achterzijde was een pijl aangebracht. Na verloop van tijd maakte men de voor- en achterzijde identiek.
Oorspronkelijk werd, wanneer het wissel leidde naar een beveiligingsspoor (kort doodlopend spoor) de lantaren in rood getoond (vervallen eind jaren '30).

1

2

3

4

5

6

7

8

Hoog wisselsein SS

Meestal zijn wisselseinen uitgevoerd als een lage constructie. De enige maatschappij, die daar vroeger regelmatig vanaf week waren de Staatsspoorwegen. Zij introduceerden de zogenaamde hoogwisselseinen. Deze wisselseinen werden toegepast op kleine stations bij de uiterste wissels. Al vanaf enige afstand kon de machinist aan dit wisselsein zien of de rechtdoorgaande, dan wel de afbuigende stand was ingesteld en dienovereenkomstig zijn snelheid aanpassen. Immers, wissels in een afbuigende stand mochten niet sneller dan met lage snelheid bereden worden. Door dit hoge wisselsein was geen dure vertakkingsseinconstructie nodig. Een enkelvoudig afstandssein in combinatie met dit hoge wisselsein gaf voldoende informatie! Bij recht doorgaand spoor zag de machinist een rechthoekig wit bord ('s nachts wit licht) en bij afbuigend spoor een rond geel bord ('s nachts blauw licht). De lantaarn was vast, de bril beweegbaar uitgevoerd. Desondanks hebben deze seinen het zeer lang uitgehouden, pas begin jaren '70 zijn de laatste exemplaren vervangen! (Dalfsen, Heino, Vroomshoop) Hoogwisselsein in het Spoorwegmuseum, juni 1980.

Wisselstandaanwijzers

wisselstandaanwijzing bij sporen zonder doorgaande bovenleiding

wisselstandaanwijzing bij kopspoortjes (vervallen jaren '40