Seinarm, de site voor de Nederlandse modelspoorder. > Staat

houten personenrijtuigen voor de binnenlandse dienst

DRIEASSIGE PERSONENRIJTUIGEN

Last edited March 5, 2002

door Gerard van de Weerd

drie assers bouwjaar 1890

NS AB⁶ 4001-4085

(SS AB⁶ 400 - 485)
zitplaatsen I^e klasse: 20,
zitplaatsen II^e klasse: 30
lengte 12,49m
bouwjaar : 1891- 1893
aangekondigd door
MK MODELBOUWSTUDIO'S

Dit was een grote serie rijtuigen met vier coupé's tweede klasse en anderhalve coupé eerste klasse. De halve coupé had ook nog ramen in de achterwand. Was dit rijtuig het achterste in de trein, dan had men een goed uitzicht op de spoorbaan. Een toilet was niet aanwezig in dit rijtuig.
Vanaf 1933 werd een rijtuig verbouwd tot geheel tweedeklas (B 4022) en zo'n 40 rijtuigen veranderden van AB⁶ tot C⁶ rijtuigen (C 4309-4312, C 4345-4369, C 4375-4395). De verbouwing hield in dat de oude pluche banken eruit gingen en nieuwe houten banken erin, waardoor nu 60 reizigers vervoerd konden worden. De rest bleef als AB dienst doen. In de loop van de jaren veertig was deze gehele serie verdwenen.

NS C⁷ 4001-4097

(SS C⁷ 400 - 429, 431 - 497)
zitplaatsen III^e klasse: 70
lengte 12,379m
bouwjaar : 1891- 1892
aangekondigd door
MK MODELBOUWSTUDIO'S

Tot 1889 heeft de SS voor de derde klasse tweeassige rijtuigen zonder extra zijruiten gebouwd, maar in 1891 ging men ineens over op de drieassige rijtuigen van de serie C400-497. Dit waren drieassige rijtuigen met 7 afdelingen, maar zonder toilet. Ze waren voorzien van teakhouten buitenbekleding die bij de SS blank gelakt werd. Bij de NS werd de buitenzijde geheel groen geschilderd. Deze serie is gebouwd om in combinatie met de drieassige AB's uit 1891 te rijden waarbij per AB twee C's in een trein reden.
In de veertiger jaren verdwenen de laatste exemplaren richting sloper.

drie assers bouwjaar 1900

NS A⁴c 4503-4530

(SS A⁴c 101-128)
zitplaatsen I^e klasse: 20
lengte 12,00m
bouwjaar : 1901- 1903
aangekondigd door
MK MODELBOUWSTUDIO'S

In 1884 heeft de Staatsspoorwegen de serie A³c nummers 2 tot en met 7 in dienst gesteld. Dit waren drie-assige rijtuigen met drie eerste klasse coupé's. Deze rijtuigen zijn gebouwd bij De la Dyle te Leuven. Deze rijtuigen deden dienst in de expresstreinen tussen Amsterdam en Parijs. In 1891 is de A 2 is verbouwd om dienst te kunnen doen in de Koninklijke trein en is hiervoor kortgekoppeld geweest met salonrijtuig A 45 (Koninklijk rijtuig).
Tussen 1900 en 1903 zag de serie A⁴c 101-128 het levenslicht. Deze serie bestond uit vier eerste klasse coupé's. Zij zijn gebouwd tussen 1900 en 1903 door Van de Zypen en door Beynes. Elke coupé had zijn eigen toiletruimte. Tot aan 1935 hebben deze rijtuigen nog dienst gedaan gedaan, daarna werden zij gesloopt of werden ingezet als dienstwagen. In 1948 verdween het laatste exemplaar.

NS B⁶c 4511 - 4551

(SS B⁶c 201 - 241)
zitplaatsen II^e klasse: 38
lengte 13,92m
bouwjaar : 1900- 1904
aangekondigd door
MK MODELBOUWSTUDIO'S

Deze rijtuigen werden in de beginjaren van 1900 door de Staatsspoorwegen in dienst gesteld. Het waren drie-assige rijtuigen met zes coupé's tweede klasse. Ook deze zijn gebouwd door Van de Zypen. Zij deden samen met de A-rijtuigen 101-128 tot 1925 dienst in de sneltreinen. Door de opkomst van de vierassers zag men ze gaandeweg steeds meer verschijnen in de stoptreindienst.
In het midden waren twee toiletruimten aangebracht, welke binnendoor via de gangpaden bereikbaar waren. Tot aan 1935 hebben deze rijtuigen nog dienst gedaan gedaan, daarna werden zij gesloopt of ingezet als dienstwagen. In 1948 verdween het laatste exemplaar.

NS C⁸c 4551 - 4620

(SS C⁸c 651 - 720)
zitplaatsen III^e klasse: 66
lengte 14,65m
bouwjaar 4501-4600 : 1898- 1903
bouwjaar 4601-4660 : 1910- 1913
geleverd door PHILOTRAIN
aangekondigd door MK MODELBOUWSTUDIO'S

Deze serie rijtuigen is gebouwd tussen 1901 en 1903 en werd gebouwd door een drietal fabrikanten, Dyle en Bacalan, door Werkspoor en door Beynes.
In 1912-1913 kreeg deze serie nog een vervolg met 30 exemplaren (NS C⁸c 4621 - 4660 , (SS C⁸c 651 - 720), gebouwd door Werkspoor.
De derde klassers vallen op door hun latjesuitvoering. In het midden waren de beide toiletruimtes, de rest van het rijtuig bevatte twee open compartimenten voor ieder 33 reizigers.
Een heel groot deel van hen heeft kort na de Tweede Wereldoorlog nog dienst gedaan als goederentreinbagagewagen, maar eind veertiger jaren was de hele serie afgevoerd.

Stoptreinen (Zomer 1933)
Een aantal stoptreinen bestond uit draaistelrijtuigen, op de minder drukke baanvakken uit slechts een enkele AB en een C. De samenstelling van de overige ( dus 3-assige) stoptreinen was als volgt:

I	B⁶c serie	B 4511-4551
	A⁴c serie	A 4503-4530
	C⁸c serie	C 4501-4714
	C⁵ serie	C 3001 en C3221

II	B⁶c serie	B 4511 of B4601
	C⁸c serie	C 4501-4714
	C⁵ serie	C 3001, C3201, C3221, C4001

III	één of twee 3-assige AB's 4001/4501met toiletinrichting
	één of twee 3-assige C's uit de series C3001, C4001, C4501

bijvoorbeeld:

loc

D 4101-4220

AB 4001-4085

C 4101-4203

Stoptreinen samenstelling I:	HoekvHolland-Dordrecht-Arnhem/Nijmegen Lage Zwaluwe-Vlissingen Lage Zwaluwe-Den Bosch-Roermond Nijmegen-Visé
Stoptreinen samenstelling II:	Harlingen-Nieuwe Schans Leeuwarden-Stavoren Groningen-Assen Enkhuizen-Amsterdam Arnhem-Roermond-Maastricht Venlo-Geldern Eindhoven-Weert

werkliedentreinen
Amsterdam -Zaanstreek	C⁸-rijtuigen (C4101-4203)
Roermond-mijngebied	serie II, versterkt met C⁶ rijtuigen (serie 2601-2635)

In 1921 beschikt de NS ondermeer aan stoomtrein AB-rijtuigen:
26 stuks 2-as, 476 stuks 3-as en 359 stuks 4-as, totaal 861 AB's.

In 1935 zijn dit nog:

75 drieassig	39 AB⁴c	3513-3515
	8 AB⁶	4001-4170
	16 AB⁶c	4551-44586
	12 AB⁶c	4622-4634

In juni 1936 bestaat het tweeassige personentrein materieel slechts nog uit goederentrein bagagewagens, hulpbestel goederenwagons, postrijtuigen en lokaaltreinmaterieel. Ook het drie-assig materieel verdwijnt langzaam maar zeker naar de locaalspoordienst, het stalen vierassig hoofdspoormaterieel wordt bij voorkeur ingezet voor de treindienst. Bij de internationale diensten worden zelfs helemaal geen houten rijtuigen meer gebruikt!